Aşil Tendonu Kopması (Rüptürü)
Aşil tendon nerededir? Ne işe yarar?
Aşil tendonun vücudumuzda bulunan en büyük tendondur. Bu büyük ve uzun tendon, baldır kaslarını topuk kemiğine bağlayarak, yürümemizi, merdiven inip çıkabilmemizi, zıplayabilmemizi ve parmak ucuna yükselebilmemizi sağlamaktadır. Bu büyük tendon, koşma ve zıplama esnasında maruz kaldığı çok ağır yükleri taşıyabilme kapasitesine sahiptir. Aşil tendonunu, elimizi ayak bileğimizin arkasında koyduğumuzda da kolayca hissedebiliriz.
Aşil tendon neden kopar/yırtılır?
Aşil tendonu çok kuvvetli bir kiriş olup, bizim ayakta yaptığımız hareketlerin hepsini (koşmak-yürümek-zıplamak-dans etmek-tüm sporlar) sorunsuzca, ağrısızca ve kolayca yapmamızı sağlar. Ancak, yukarda sayılan ve benzeri aktivitelerin-sporların tekrarlayıcı olarak yapılması, tendonda hasara sebep olabilir. Bu durum, öncelikle tendon kılıfının iltihaplanmasına sebep olur, ki buna aşil tendiniti denir. Bu hasarının tekrarlı ve kalıcı olması, tendonun kronik olarak zedelenmesine sebep olur ve bunun neticesinde de kaldırabileceğinden fazla yüke maruz kalan tendon kopar.
Bu kopmayı, yapılan egzersizin hızının ve yükünün aniden arttırılması ve baldır kaslarının sıkı ve kısa olması hızlandırır.
Aşil tendonu kopan kişinin şikayetleri nelerdir?
Aşil tendonu kopan hastalar, kopma esnasına bir patlama sesi duyar ve hatta baldırlarına arkadan darbe aldıklarını düşünebilirler. Bu durumda hastalar genelde bir anda yere yığılır ve ayağa kalkmaya çalıştığında yürüyemediğini, basamadığını, basmaya çalıştığında yük veremediğini ve ayağının boşluğa gittiğini, ayak bileğinde boşalma hissi olduğunu fark ederler. Hatta ayak bileklerinin arkasını elleriyle hissetmek istediklerinde, burada bir boşluk olduğunu fark edebilirler.
Aşil tendon kopmasının tanısı nasıl konur?
Aşil tendon kopmasının tanısı, bir ortopedi uzmanını yapacağı muayene sonucu, büyük olasılıkla ve şüpheye yer vermeyecek şekilde konulur. Bu muayenede ayak bileği hareketinin özellikle tabana doğru yapılamıyor olması, aşil tendonu üzerine ağrı-şişlik ve hassasiyet olması, ayak bileği arkasında bir oyukluk-çukurluk olması ile neticelendirilir. Muayeneye ek olarak istenecek röntgen, ultrason ve/veya MR tetkiki ile, yırtığın yeri, boyutu ve uygulanacak tedavinin şekli belirlenir.
Aşil tendonu kopması nasıl tedavi edilir?
Aşil tendonu kopması, ameliyatla veya ameliyat dışı yöntemlerle tedavi edilmektedir.
Ameliyat dışı tedaviler, soğuk kompres, ağrı kesici-iltihap giderici ilaç, istirahat ve önemlisi alçı-atel-breys (cihaz) uygulamadır. Alçı-atel-breys uygulanarak, ayak bileği istenilen açılara getirilir. Bu sayede tendon uçlarının birbirine yakın tutulması hedeflenir ve böylece tendon uçları yavaş yavaş iyileşmeye başlar. Bu süreç yaklaşık 8-12 hafta sürer. Sonrasında da fizik tedavi başlanır. Ameliyat dışı tedavi, genelde tendonun tam olarak kopmadığı ve uzun süre istirahati tolere edebilecek hastalara önerilir.
Genç ve aktif kişilere, amatör veya profesyönel sporculara, iyileşme sürecini kısaltıp, kişileri daha hızlı ayağa kaldırdığı için ameliyat önerilir.
Aşil tendonu tamiri ameliyatı kimlere önerilir ve nasıldır?
Aşil tendonunun tam olarak koptuğu hastalara, uzun süre alçı-atel ile istirahati tolere edemeyecek kişilere, genç-aktif hastalara, amatör veya profesyönel sporculara, tedavi süresinin daha kısa olması ve daha hızlı aktif yaşama dönebilmeleri için ameliyat önerilir.
Genelde uygulanan ameliyat tekniği, kopan aşil tendonunun iki ucunun, özel dikiş teknikleri ile birbirine dikilmesidir. Ancak, eğer tendon kalitesi çok düşükse ve/veya kopan iki parça uç uca gelmiyorsa, o zamana araya başka bir tendondan alınan greft de konabilir. Veya tendon topuk kemiğine (kalkaneus) yapışma yerinden ayrılmışsa oraya ankor denilen özel implantlar yerleştirilerek, yeniden kemiğe yapışık hale gelmesi sağlanabilir.
Aşil tendonu tamiri ameliyatından sonra iyileşme süreci nasıldır?
Aşil tendonu tamiri ameliyatı sonrası tendon iyileşmesinin büyük çoğunluğu ilk 2 haftada olur ve 6. haftada tamamlanır. Ameliyat sonrası genelde breys denilen özel cihazlar uygulayıp, hastaları da bu cihazlar içinde, ne kadar yük vereceğini de söyleyerek yürütmekteyiz. Bu sayede tamir edilen tendonun kopmasını önlemekteyiz. Hastalar, ameliyat sonrası 4. haftada, bot içinde rahatça yürüyebilir hale gelmektedirler. Ameliyat sonrası 6. haftada ise günlük işlerine dönebilmekte, temas dışı sporlara başlayabilmektelerdir. Ameliyat sonrası temas sporlarına geri dönebilme süresi ise ameliyattan sonra yaklaşık 6 ay sürmektedir.
