Bel Kayması (Spondilolistezis)

Bel kayması (spondilolistezis), belde bulunan omur isimli kemiklerden birinin diğeri üzerine öne doğru kaymasına verilen isimdir. Bu kayma neticesinde bel bölgesi anatomisi ve hareketi bozulur. Bu durum da omurganın normal hareketini bozarak, instabilite denilen, omurganın stabil hareket sınırları dışında, ona zarar verebilecek hareketler yapmasına sebep olmaktadır. Tüm bu süreç, bel bölgesine ve hatta bacaklara yayılan ağrıya ve bel bölgesinin kireçlenmesine sebep olabilmektedir.

Bel Bölgesi Anatomisi

Bel bölgesinde 5 adet omur bulunmakta olup, bunları aşağıda sakrum adı verilen, birbirine kaynamış 5 omurun oluşturduğu büyük bir kemik yapı takip eder. Bu 5 bel omuru (lomber vertebra) ve sakrum arasında da, omurga hareketini sağlamaya yardımcı olan ve şok absorbe eden disk isminde, oval, elipsoit yapılar bulunmaktadır. Omurlar birbiri üzerinde dizilerek, içinde omuriliğin bulunduğu kanalı oluştururlar ve bu sayede omuriliği korumuş olurlar. Omurilik de hem bu kanalda ilerler, hem de her omur seviyesinde sağda ve solda, bacak ve ayaklarımızı hareket ettirmemizi sağlayan ve bu bölgelerin duyularını beynimize ileten sinir köklerine sahiptir.

Bel Kayması Sebepleri Nelerdir?

Bel kaymasının birçok sebebi olabilir. En sık gördüklerimiz: dejeneratif (yaşlanmaya – kireçlenmeye bağlı) ve istmik (doğuştan) türleridir.

Dejeneratif (Yaşlanmaya-Kireçlenmeye Bağlı) Bel Kayması

Yaşlanan omurgada bir takım değişiklikler olur. Yaşlandıkça omurlar arasında bulunan diskler içerdikleri suyu kaybeder, kurumaya başlar, sertleşir ve yüksekliğini anlamlı derecede yitirir (bu durum yaşlılarda boyu da kısaltabilir). Disk yüksekliği azaldıkça, omurgamızı olması gerektiği pozisyonda ve kuvvette tutan bağlar ve eklemler zayıflamaya başlar. Bu zayıflama da omurların anormal hareketine ve birinin diğerinin üzerine öne doğru kaymasına sebep olabilmektedir.

Omurga yaşlanmaya devam ettikçe, arkadaki bağlar öne doğu bükülmeye başlamaktadır. Bu durum da omurilik basısına ve ağrıya sebep olmaktadır.

Omurların öne doğru kayması devam ettikçe, omuriliğin içinde bulunduğu kanal da daralmaktadır. Omurilik kanal darlığı  (spinal stenoz) ve öne doğru bükülme omurilik basısına sebep olmaktadır. Bu tanılar dejeneratif bel kayması olan, omurgası yaşlanıp-kireçlenen hastalarda sıklıkla karşımıza çıkmaktadır.

Dejeneratif bel kayması kadınlarda erkeklere göre daha sıklıkla görülür ve 50 yaş üzerinde daha sık karşımıza çıkmaktadır.

İstmik (Doğuştan Kemik Gelişimi Problemine Bağlı Olan) Bel Kayması

Bel kaymasının istmik olan tipi, omurganın arka tarafında bulunan bir kemik köprünün (pars interarticularis) kırılması (buna spondilolizis – pars kırığı denir) ya da doğuştan kırık olması nedeniyle bir omurun diğerinin üzerine öne kayması şeklinde karşımıza çıkmaktadır.

Bu kırık, genelde adölesan dönemde olmakta ve orta yaşlara kadar kendini göstermemektedir. Ne zaman ki omurga yaşlanmaya başlar, o zaman altta yatan kırık nedenli kayma da başlar.

İstmik bel kayması da aynı dejeneratif bel kayması gibi, ilerde omurilik kanalı daralmasına (spinal stenoz), omurilik basısına ve bel-bacak ağrısına sebep olabilmektedir.

Belde Kayma Semptomları

Hastaların bel ağrısı ve buna eklenen bacaktan aşağı yayılan ağrı, karıncalanma, iğne batması, çekilme hissi, uyuşma gibi şikayetleri olabilmektedir.

Hastaların şikayetleri, özellikle oturup öne eğilince omurilik kanalını genişlettikleri için hafiflemektedir. Aksine, yürüme ve ayakta durma ise genellikle şikayetlerin şiddetini arttırmaktadır.

Bu şikayetler ilerleyip, bacakta kuvvet kaybı, yürümenin bozulması, aksama ve sonunda yürüyemez duruma gelmeye kadar ilerleyebilmektedir.

Bel Kayması Tanısı

Bel kayması tanısı, ortopedi uzmanının yapacağı detaylı muayene sonucunda gelişen şüphe ve bunu desteklemek için istenecek radyolojik tetkikler ile konur. Görüntülemenin ilk basamağı röntgen olup, bel kaymasını, kireçlenmeyi ve disklerin harabiyetini net bir şekilde gösterir. Öne ve arkaya eğilme grafileri de tanıda çok önemli olup, instabil-anormal hareketin derecesini gösterirler. Buna ek istenecek MR ise, omurilik ve sinir kökü basısının derecesini ve yerini gösterir. Bu sayede MR tedavi seçiminde önemli bir rol oynar. Eğer kemik yapının daha detaylı görüntülenmesi istenirse (özellikle daha önce ameliyat olmuş hastalarda), bilgisayarlı tomografi (BT) tetkiki de istenebilir.

Bel Kaymasının Tedavisi

Ameliyat Dışı Tedavi

Ameliyat dışı tedavi, hastaların semptomlarını hafifletip, onları gündelik aktivitelerine geri döndürmeye yöneliktir. Ağrı kesici-iltihap giderici ilaçlar, istirahat, fizik tedavi ve epidural (bası altındaki sinire) kortizon enjeksiyonları, ameliyat dışı tedavi seçenekleridir.

Bel Kayması Ameliyatı Kime Önerilir?

Ameliyat dışı tedaviden fayda görmemiş hastalara, ameliyat dışı tedaviye rağmen ağrı ve hareket kısıtlılığı nedeniyle günlük aktivitelerine dönememiş hastalara, en başından beri kuvvet kaybı ve ilerleyici nörolojik bulguları (kuvvet kaybı, hissizlik, idrar-gayta tutamama, vs.) olan hastalara ameliyat önerilir.

Bel Kayması Ameliyatının Amacı Nedir?

Bel kayması ameliyatının amacı, sinir ve omurilik basısını ortadan kaldırmak; omurgadaki instabil-anormal hareketi sonlandırmaktır. Bu sayede hastaların omuriliği korunup, daha fazla hasarlanması önlenmekte ve ağrı şikayetleri de ortadan kaldırılarak, aktif hayatlarına geri dönmeleri sağlanabilmektedir.

Bel Kayması Ameliyatı Nasıldır?

Bel kayması ameliyatında yapılan, omurganın arka tarafındaki kemik çatıyı kaldırarak (laminektomi) omurilik ve sinir köklerinin rahatlatılmasıdır. Buna ek olarak arkadan yerleştirilen vida ve kafes sistemleri ile stabil, anormal hareket etmeyen, sağlam bir omurga inşa edilmesi (füzyon) amaçlanır. Ameliyatın boyutlarının kararı hasta bazında verilmekte olup, standart bir ameliyat bulunmamaktadır. Her hastanın tanısına ve bulgularına göre, bireysel bir ameliyat planı oluşturulur.

Ameliyatı Sonrası İyileşme

Ameliyatının ertesi günü hasta ayağa kaldırılıp, korse ile yürütülür. Hastalar genelde 2-3 gün sonra taburcu edilir. Ameliyat sonrası iyileşme ameliyatın türü ve boyutuna göre değişir. Genelde, kemik iyileşmesi ve kaynama elde edilmesi 4-6 hafta sürmektedir. Bu nedenle ameliyat sonrası ilk 6 hafta korse ile ev içinde hareket edilmesi ve yine ev içinde istirahat edilmesi önerilir. Bu süreç fizik tedavi ile desteklenir. Ameliyat sonrası 6. hafta itibariyle hastalar gündelik işlerine geri dönebilir hale gelirler.

Vakalarımız

L4-L5 bel kayması (Spondilolistezis) + fıtık, Sağ bacak ağrısı, yürüyememe Tedavi: TLIF ameliyatı + vidalama + sinir çevresinin gevşetilmesi (dekompresyon) + fıtık ameliyatı (diskektomi)