Vücudumuzdaki tüm eklemler aşınabilir, yıpranabilir ve artık işlevini yerine getiremez bir hal alabilir. Bu durumda ilgili eklemi yenisiyle yani bir protezle değiştirmek düşünülür. Kalça eklemi diz ile birlikte protez cerrahisine en sık ihtiyaç duyan iki eklemden biridir. Kalça protezi ameliyatı asetabulum adı verilen kalça yuvasının ve bu yuvaya yerleşen femur başının değiştirilmesini içerir.
Kalça protezi iki parçadan oluşur. Kalça yuvasının yerini seramik, plastik ve metalden oluşan yeni bir yuva alırken, femur başının yerini de metal ve seramikten üretilmiş yeni bir parça alır. Bu parçaların kalçada konumlandırılması ve birbirlerine geçirilmesi ile kalça protezi ameliyatı gerçekleşmiş olur.
Kalça protezi ameliyatı sonrası hastanın ağrılarının sonlanması/azalması ve hareketliliğinin artması beklenir. Buradaki iyileşmenin derecesi ve hızı kişiden kişiye değişir. Hastanın ameliyat öncesindeki durumu, kalça ekleminin çevresindeki dokuların durumu, hastanın yaşı, ameliyat sonrası egzersiz programına olan uyumu gibi bir dizi faktör kalça protezi ameliyatından alınacak sonucu etkilenir. Ancak dip toplamda kalça protezi ameliyatı yaptığımız hastaların ameliyat sonrası artık ağrısız olarak oturup, kalkıp, yürüyebileceklerini bekleriz.
Kalça protezi ameliyatı, etkili, güvenli ve ilgili hastalığa uzun vadeli çözüm sunan bir yaklaşımdır. ABD’de ilk uygulandığı günden bu yana 55 yıl geçmiştir. Bu süreçteki gelişmeler sayesinde oldukça başarılı sonuçların alındığı bir cerrahi girişim haline gelmiştir.
Kalça ekleminde bir sorun oluştuğunda ilk aşamada yaşam tarzı değişiklikleriyle ve konservatif uygulamalarla hastaya şifa verilmeye çalışılır. Kilo verme, fizik tedavi, enjeksiyon uygulamaları, bazı artroskopik girişimler değerlendirilir. Ancak bu yaklaşımlarla bir sonuç elde edilemez ve hastanın da yaşam kalitesi daha da düşürse kalça protezi ameliyatına başvurulabilir. Hastanın yürüme güçlüğü yaşaması, çorap giyme ya da merdiven çıkma gibi eylemleri gerçekleştirememesi, bir noktada bastona ihtiyaç duyması bize protezi ameliyatı zamanının geldiğini düşündürür.
Ameliyat için çok net bir yaş kısıtlaması olmamakla birlikte, 80 yaş sonrası hastalarda kalça protezi ameliyatı düşünülmeyebilir. Alt yaş olarak bir sınır yoktur. Zaten genç hastalarda da kalça protezine nadiren ihtiyaç duyulur. Bu ihtiyacın da nedeni sıklıkla travmatik olaylar sonucu kalça ekleminin artık işlevini yapamamasıdır.
Ameliyat genel anestezi altında yapılır. Kalça eklemini oluşturan yuva ve femur başı vücut dışına çıkarılır. Yerine femural sap ve femur başından oluşan bir parça ve kalça protezinin diğer parçası olan yuva yerleştirilir.
Ameliyat sonrası ilk 1 ayı çok kritik olan bir iyileşme süreci vardır. Bu süreçte kalçaya mümkün olduğunca az yük bindirmek gerekir. Bunun için koltuk değneği ya da baston kullanılır. Evde kişiye yardımcı olacak birinin bulunması önemlidir. Evde yapılacak basit değişiklikler de hastaya yardımcı olur. Örneğin, banyo ve tuvalete oturup kalkmayı kolaylaştırmak için tutamaç takılabilir. İlk 1 ay sonunda hasta daha rahat bir şekilde hareket etmeye başlar. Bu arada hastanın ağrıları da ya azalmış ya da tamamen kaybolmuştur.
Total kalça protezi ameliyatı ileri evre kireçlenmesi olan, kalça eklemi ileri derecede hasarlı olan, şiddetli ağrısı olan, yürüme yetisini kaybetmeye başlamış, merdiven inip çıkamayan, gündelik işlerini göremeyen, fiziksel aktivitelere katılımı ciddi anlamda azalmış, tüm bunlara bağlı olarak hayat kalitesi düşmüş orta-ileri yaş hastalara uygulanmaktadır. Bu ameliyatta kalça ekleminin hasarlı yerleri uzaklaştırılıp, yerine eklemi yenileyip, düzelten protez implantları konmaktadır.
Bu ameliyatın yüksek başarısı (10 yıllık başarı: 90-95%) olup, hastaların ağrılarını tamamen ortadan kaldırabilmekte ve ertesi gün yürümeye başlamalarını sağlayarak, hayat kalitelerini ciddi derecede arttırabilmektedir. Hastalar ameliyattan sonraki gün normal bir şekilde yürümeye başlamakta, oturup kalkabilmekte, merdiven inip çıkabilmekte ve iyileşmeleri tamamlandığında, artık desteksiz hareket eder hale gelebilmektedir. Hastalar total kalça protezi ameliyatının sağladığı hareket özgürlüğü ile, hayatlarına kaldıkları yerden devam edebilmekte olup, spora da geri dönebilmektedirler.
Protez ameliyatı, çok hızlı sonuç alınan ve bu sonucun hasta tarafından da net bir şekilde görüldüğü bir ameliyattır. Hastalar ameliyatın ertesi günü ayağa kaldırılır, destekli yürütülür ve diz çevresini kuvvetlendirici egzersizleri yapmaya başlarlar.
Taburculuk sonrası ikinci hafta sonunda dikişler alınır, destekli yürümeye devam ederler. Taburculuk sonrası 6. hafta desteksiz yürümeye başlar ve gündelik işlerine döner. 3. Ay temas olmayan sporlara başlayabilirler 6. Ay tüm sporlara geri dönebilirler. Hastalar tüm bu süre zarfında kendilerine önerilen fizik tedavi egzersizlerini yapar, kaçınmaları gereken hareketleri de yapmazlar. Bu sayede çok daha kısa sürede hareket yeteneklerini geri kazanabilirler.
Hasta, ameliyatın ertesi günü hekim gözetiminde merdiven çıkabilir. İlk günler koltuk değneğinden destek alınabilir. Kısa süre içinde bu değnek de bırakılıp normal merdiven çıkmak mümkün hale gelir.
Ameliyat yapıldıktan bir sonraki gün hastanın koltuk değneğiyle yürümesine izin verilir. Hastanın taburculuktan bir süre sonra değneği kullanmasına ihtiyaç olmaz.
Evet. Örneğin ameliyat öncesi ağrı skoru 8-9 olan bir hastanın ağrıları işlemden sonra 1 seviyelerine kadar düşer. Yani kalça protezi ile kalça eklemi kireçlenmesinin neden olduğu ağrılar çok büyük oranda ortadan kaldırılabilir.
Bizim bugüne kadar yaptığımız 500’e yakın kalça protezi ameliyatında uzun dönem komplikasyon oranı yüzde sıfırdır.
Ortopedi uzmanına gitmek en doğrusu olacaktır.
Ortopedi ve travmatoloji uzmanına gidilmelidir. Eklem cerrahisi ve eklem protezleri üzerine çalışmaları olan, belirli bir sayıda da kalça protezi ameliyatı yapmış bir cerrahı seçmek ve böyle bir cerraha gitmek doğru bir karar olacaktır.
3. basamak üniversite hastanelerinde, kapsamlı özel hastanelerde, büyük devlet hastanelerinde genellikle kalça protezi ameliyatları yoğun olarak yapılır. Ameliyat tecrübeli bir hekim tarafından da yapılıyorsa arzu edilen sonuca ulaşılabilir.
İlgili ortopedi uzmanının tecrübesi, bugüne kadar kaç kez bu ameliyatı yaptığı, çalıştığı hastanenin altyapısı, hekimin kolay ulaşılabilirliği önemli bileşenleridir. Ayrıca hekimin ameliyat sürecini ve sonrasını detaylarıyla anlatması, hastasına yeterince zaman ayırması da oldukça önemlidir.
Eklem cerrahisi ile ilgili, belirli bir sayıda kalça protezi ameliyatı yapmış, başarı oranı yüksek, komplikasyonu az olan cerrahlar iyi olarak değerlendirilir.
Evet. Ameliyatın deneyimli bir cerrah tarafından yapılması önemlidir.
Bizim kliniğimizde ameliyatları başından sonuna kadar kendim yaparım. Hastaya pozisyon verilmesi, kesi yeri açılması, protezin yerleştirilmesi, kesi yerinin kapatılması tarafımca yapılır.
Kalça ekleminin hareketliliği bozulduğunda ve hastanın ağrıları arttığında protez ameliyatı düşünülür. Beklemek, bu ağrıları azaltmaz, kişinin hareketliliğini düzeltmez. Bu nedenle protez gerekliliği söz konusu olduğunda ameliyatı bekletmemek gerekir.
Kalça protezinin ömrü ortalama 20 yıldır. Ancak bu süre 15 ila 25 yıl arasında da değişebilir. Bizim ameliyatını yaptığımız hastaların büyük bir kısmı ömrünün sonuna dek mevcut protezle sorunsuz bir şekilde yaşamaya devam eder.
Ameliyattan bir gün sonra hasta ayağa kaldırılır, yürütülür. Ancak hastanın kendi başına araç kullanması için ortalama altı hafta kadar beklemek gerekir.
Evet, bu risk her ameliyatta vardır. Ancak bizim serimizde uzun dönem ameliyat komplikasyon oranı yüzde sıfırdır.
*
Doç. Dr. Tuna Pehlivanoğlu bugüne dek 500’den fazla kez kalça protezi ameliyatı yapmıştır. Hastalar ameliyatın ertesi günü ayağa kalkıp yürümüş, ağrıları neredeyse tamamen ortadan kalkmıştır. Ameliyattan 1 ay sonra desteksiz yürüyebilmişler ve gündelik işlerine dönebilmişlerdir.
Düşük Ayak Sendromu Düşük ayak sendromu, ayak ve ayak parmaklarının öne, yukarı doğru kaldırılmasında zorlanma…
Kaval Kemiği Ağrısı Dizden ayak bileğine dek uzanan kemik kaval kemiğidir. Diğer bir adıyla tibia.…
Donuk Omuz Donuk omuz ya da donuk omuz sendromu, omuzdaki tüm yapıları (humerus, kürek ve…
Omuz Kireçlenmesi İnsan vücudunda bulunan tüm eklemler zaman içinde aşınabilir, kireçlenebilir. Diz ve kalça eklemlerinin…
Kıkırdak Zedelenmesi Kıkırdak, eklem yüzeylerinin kaygan bir halde olup, eklem kemiklerinin birbirine sürtünmesini engelleyen bir…
Diz Kireçlenmesinden Koruyan Egzersizler Diz kireçlenmesinden nasıl korunuz konusu önemlidir. Zira aslında temelde basit egzersizlerle…