Ön Çapraz Bağ Kopması

Ön Çapraz Bağ Nedir? Diz Içinde Nerede Bulunur?

Ön çapraz bağ kopması diz ekleminin içinde gerçekleşir. Diz eklemi Femur ve tibia denilen iki büyük kemik arasında yer alan, önünde de diz kapağı (patella) kemiğinin bulunduğu eklemdir. İşte bu iki büyük kemiğin (Femur – tibia) ortasında, birbirine çapraz olarak uzanan ve diz içi stabiliteyi sağlayan ön ve arka çapraz bağ bulunmaktadır.

Ön Çapraz Bağın Görevi Nedir?

Ön çapraz bağ, dizin, yürüme-koşma esnasında stabil olarak katlanıp, açılmasını sağlamakta ve bu hareket esnasında dizin altındaki tibia kemiğinin öne doğru boşalma hareketi yapmasını önlemektedir. Ayrıca dizin yürüme-koşma esnasında dönmesini de önlemektedir.

Ön Çapraz Bağ Yaralanması Nasıl Olmaktadır?

Ön çapraz bağ yaralanması aşağıdaki hareketler neticesinde olmaktadır:

• Koşarken ani yavaşlama,
• Yürüme-koşma esnasında aniden yön değiştirme
• Yürüme-koşma esnasında aniden durma,
• Zıpladıktan sonra, yere temas ederken yan basma,
• Özellikle futbol, basketbol, vb. sporlar esnasında direk darbe alma

neticesinde ön çapraz bağ yaralanması veya kopması görülebilir.

Ön çapraz bağ tek başına mı daha sık yaralanmaktadır, yoksa diğer diz içi yapılarla (kıkırdak, menisküs, yan bağlar) beraber mi yaralanmaktadır?

Ön çapraz bağ genelde, diz içi diğer yapılarla (kıkırdak, menisküs, yan bağlar) beraber yaralanmakta veya kopmaktadır. Diz içi eşlik eden bir yaralanma olmasa bile, kopuk ön çapraz bağ tedavi edilmezse, diz içi birçok doku yaralanmaya başlayabilmekte ve bu durum da diz kireçlenmesine davetiye çıkarabilmektedir. Bu nedenle ön çapraz bağın olabildiğine erken onarımı ve tedavi seçiminde tüm hasarlı dokuların da onarımının planlanması çok önemlidir.

Ön çapraz bağ yaralanmaları genelde hangi boyutta olmaktadır? Bağın tümden kopması mı daha sıktır, yoksa tam kat olmayan yırtıklar mı?

Ön çapraz bağ genelde tümden ya da tüme yakın olarak kopmaktadır. Her ne kadar kısmi yırtıklar da görülse de, bunlar tümden kopmalara göre çok daha nadirdir.

Ön Çapraz Bağ Yaralanması/Kopması Sonucu Gelişen Şikayetler

Ön çapraz bağın kopması esnasında diz içinden bir patlama sesi gelebilir. Ön çapraz bağ koptuktan-yaralandıktan sonra yürüme esnasında dizde sıklıkla boşluğa gelme-boşalma ve dönme hissi olur. Ayrıca dizde şişlik, ağrı ve hareket kısıtlılığı da olabilmektedir. Şişlik, eğer tedavisiz bırakılırsa kendiliğinde geçebileceği gibi, bu durumda diz stabil olmadığından, özellikle spor yapıldığında eklem içindeki kıkırdak, menisküs ve bağ yaralanması ya da yaralanan bu dokuların daha kötü duruma gelmesi ihtimalleri söz konusu olabilir.

Ön Çapraz Bağ Yaralanması/Kopması Tanısı Nasıl

Öncelikle ortopedi uzmanının yapacağı fizik muayenede dizin stabil olmayan hareketi (boşalması-dönmesi-takılması) ile edinilen ön tanı ve sonrasında istenecek görüntüleme yöntemleri (röntgen-bilgisayarlı tomografi-MR) ile ön tanının doğrulanması neticesinde tanı konur. Çekilen MR neticesinde, ön çapraz bağ kopmasına eşlik edebilecek kıkırdak hasarı, menisküs yırtığı ya da yan bağ yaralanması gibi tanıları da konabilir ve buna uygun tedavi planlanabilir.

Ön Çapraz Bağ Yaralanması/Kopması Tedavisi

Ön çapraz bağ kopmasının tedavisi ameliyat ile yapılır. Ameliyat öncesi ödemin ortadan kaldırılıp, dizin çevresindeki kasların kuvvetlendirilmesi için kısa süreli fizik tedavi önerilir.

En yüz güldürücü ve diz eklemini en stabil hale getiren ameliyat türü, artroskopik (kapalı yöntem ile – dizin içine kamera ile girerek-küçük kesilerden) ön çapraz bağ reskonstürksiyonu ameliyatıdır. Burada, dizin iç tarafındaki tendonlardan bir veya birkaçı (hamstring tendonları) alınarak, ya da diz kapağının altındaki tendon (patellar tendon) ya da üzerindeki tendon (quadriceps tendonu) alınarak yeni bir ön çapraz bağ inşa edilir. Ameliyatta öncelikle diz içinin kamera (artroskop) ile muayenesi yapılıp, hasarlı menisküs, kıkırdak veya bağ dokuları onarılır. Ardından femur ve tibia kemiğine açılacak tünellerin içinden, alınan tendon greftinin yeni ön çapraz bağ olarak geçirilmesi ve bunun her iki kemiğe tespit edilmesi ile hastanın dizine yeni bir ön çapraz bağ inşa edilmiş olur.

Nadiren gördüğümüz ön çapraz bağın kısmi yırtığının-kopmasının tedavisi öncelikle ilaç-istirahat-soğuk uygulama ve fizik tedavidir. Buna rağmen dizinde boşalma-dönme-(menisküs yırtığı da varsa) kilitlenme gibi şikayetleri devam eden hastalara yukarda açıklanmış olan ameliyat gerçekleştirilir.

Ön çapraz bağ ameliyatı özellikle kimlere uygulanmalıdır?

• Aktif sporla ya da bedensel kuvvete dayanan işlere uğraşan erişkin hastalara ve önceden ameliyat edilmediği için dizinde instabilite (boalma-dönme-takılma) gelişen daha ileri yaş hastalara ameliyat önerilmektedir. Burada önemli olan, ameliyat kararı verilmesinin temel belirleyici faktörünün kişinin yaşı değil, kişinin aktivite seviyesinin olduğudur.
• Ön çapraz yırtığı ve belirgin fonksiyonel instabilitesi olan hastalarda, dizin kıkırdak, menisküs, yan bağ vb. diğer önemli dokularında hasar gelişme riskinin yüksek olduğu unutulmamalıdır. Bu yüzden bu hastalara da ameliyat önerilmektedir.
• Özellikle futbolcularda veya kayak sporu yapanlarda görülen “mutsuz üçlü”, ön çapraz bağ yaralanmasına, iç menisküs yırtığı ve iç yan bağ yaralanmasının eşlik etmesi durumu olup, bu hastalara da ameliyat önerilmekte ve ameliyatta tüm hasarlı dokuların onarımı yüz güldürücü sonuçlar vermektedir.

Ön çapraz bağ ameliyatından sonra iyileşme ve fizik tedavi süreci nasıl olmaktadır?

Ön çapraz bağ rekonstrüksiyonu ameliyatı sonrası hastalar hemen ayağa kaldırıp yürütülür ve hastane içinde fizik tedavi egsersizleri başlanır. 2-3 günlik hastane yatışı sonrası taburcu olan hastalarda fizik tedavi egzersizleri devam edilerek, hem dizin eski hareket açıklığını geri kazanması, hem de diz çevresi kasların kuvvetlendirilmesi hedeflenlenmektedir. Hastalar, ameliyat öncesi tanılarına göre, bu dönemde dizi koruyucu bir cihaz da kullanabilmektedirler.

Ön çapraz bağ ameliyatından sonra spor geri dönüş süreci nasıl olmaktadır?

Ön çapraz bağ rekonstrüksiyonu ameliyatı sonrası hastalar:

• Ağrı ve şişlikleri kalmadığında,
• Diz eklem hareket açıklıkları spor yapabilir düzeye geldiğinde,
• Kas gücü, dayanıklılığı ve bacağın fonksiyonel kapasitesi tam olarak restore olduğunda,
• Diz bacak hareketleri stabil, dengeli ve kontrollü hale geldiğinde,

Spora geri dönebilirler. Bu süre yaklaşık 6 haftadır.

Ancak şu unutulmamalıdır ki, temas sporlarına geri dönüş 6 aya kadar sürebilmektedir. Bu süreyi belirleyen, hastanın diz ve bacak fonksiyonlarında gösterdiği ilerleme, diz çevresi kas kuvvetinin geldiği nokta ve diz ekleminin mekanik stabilitesidir.

Kopuk ön çapraz bağ (ve eşlik eden menisküs, kıkırdak, vb. yaralanmalar) ameliyat edilmezde ne gibi riskler doğurur?

Kopuk ön çapraz bağ onarılmazsa, diz instabil hareketine devam eder (boşalma, dönme, kilitlenme şikayetleri devam eder). Bu süreç, diz içindeki menisküs, kıkırdak ve diğer yumuşak dokularda ilerleyici harabiyete sebep olabilir ve bu hasar gün geçtikçe, özellikle spor ile artar. Bu durum da diz kireçlenmesine davetiye çıkartabilir. Bu nedenle ön çapraz bağın olabildiğine erken onarımı ve tedavi seçiminde tüm hasarlı dokuların da onarımının planlanması çok önemlidir.